Διαταραχές της ισορροπίας στην 3η ηλικία

Το γήρας ου γάρ μόνον έρχεται…
Το Σύστημα Ισορροπίας δεν ξεφεύγει από αυτόν τον νόμο της φύσης.
Οι ανατομικές και λειτουργικές μεταβολές αφορούν όλες τις περιοχές του σώματος, κεντρικά και περιφερικά.
Στην προσπάθειά του να προσαρμοσθεί κατά το δυνατόν, ώστε να έχει τις μικρότερες απώλειες, οδηγεί σε μια συμπεριφορά που συνοψίζεται ως ΠΡΕΣΒΥΑΤΑΞΙΑ.

Σε επίπεδο του ΚΝΣ:

• μείωση των νευρώνων στον εγκέφαλο
• μείωση της ταχύτητας αγωγής στα περιφερικά νεύρα
• μείωση της αποτελεσματικότητας των ιδιοδεκτικών υποδοχέων (οστεοπόρωση, αρθροπάθειες, μυοσκελετικά).
• μείωση της αποτελεσματικότητος του μονοανεργικού και του χολινεργικού συστήματος.

Οι ανατομικές και λειτουργικές μεταβολές είναι εμφανείς σε όλα τα επιμέρους συστήματα που σχετίζονται με την ισορροπία:

• το οπτικό
• το ιδιοδεκτικό
• το αιθουσαίο
• το ΚΝΣ

1)Oπτικό

• μείωση οπτικής οξύτητας
• μείωση της ικανότητας προσαρμογής
• μείωση της ακρίβειας στις σακκαδικές κινήσεις και στις κινήσεις παρακολούθησης στόχου (pursuit).

Παρά ταύτα διατηρεί έναν σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση της ισορροπίας στην 3η ηλικία, αν και μετά τα 80 δεν μπορεί να αντιρροπήσει ικανοποιητικά ενδεχόμενες αιθουσαιοπάθειες.

2) Ιδιοδεκτικό

• μείωση της αγωγιμότητας των κινητικών και αισθητικών νεύρων
• μείωση των προσαγωγών νευρικών ινών, ιδίως των εμμύελων
• μείωση του αριθμού των κυτταρικών σωμάτων στο νωτιαίο γάγγλιο και των ινών της οπίσθιας ρίζας
• μείωση της πυκνότητας των κυττάρων στον κροταφικό λοβό

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η μείωση της ευαισθησίας της αφής και η μείωση των τενόντιων αντανακλαστικών, ιδιαίτερα στα κάτω άκρα.
Το ιδιοδεκτικό σύστημα χάνει μεγάλο μέρος της επιρροής του στην ισορροπία του υπερήλικα.
Μόνον οι αυχενικοί υποδοχείς φαίνεται να μπορούν να επηρεάσουν αξιόπιστα την αντιρρόπηση ενδεχόμενων αιθουσαιοπαθειών.

3) Το αιθουσαίο

• μείωση των στερεοκροσσών κατά 20% στις ακουστικές κηλίδες και κατά 40% στις ακουστικές ακρολοφίες.
• εκφυλιστικού τύπου αλλοιώσεις των στερεοκροσσών. -αλλοιώσεις στο κυτταρικό σώμα και στην κυτταρική μεμβράνη των στηρικτικών κυττάρων.
• εκφυλιστικές αλλοιώσεις των ωτολίθων και των λαβυρινθικών μεμβρανών.
• μείωση των νευρώνων στο γάγγλιο του Scarpa.
• μείωση κατά 40% των εμμύελων κυρίως ινών.
• μορφολογικές και εκφυλιστικές αλλοιώσεις στους νευρώνες των αιθουσαίων πυρήνων και στις συνάψεις τους.

Στα παραπάνω προστίθενται και:

• η προοδευτική μείωση των νευρώνων στα παρεγκεφαλιδικά ημισφαίρια
• η ατροφία του σκώληκα
• η εκφύλιση των αιθουσοπαρεγκεφαλιδικών συνάψεων
• η προοδευτική ατροφία του φλοιού.

Δεν πρέπει βέβαια να παραβλέπουμε τον καλοήθη παροξυσμικό ίλιγγο θέσεως λόγω κυπελολιθίασης ή καναλολιθίασης, που αντίθετα από ότι θεωρούσαμε στο παρελθόν, είναι αρκετά συχνός και στην 3η ηλικία.

Συνέπεια των παραπάνω είναι:

• μειωμένη ικανότης στις ταχείες και σύνθετες κινήσεις.
• μειωμένη ικανότης κεντρικής προσαρμογής.

με αποτέλεσμα

• μια δυσκολία στη βάδιση
• λαθεμένοι βηματισμοί
• εύκολες πτώσεις

Η ταχύτητα βηματισμού και το μήκος του βήματος μειώνονται κατά 17-20%, μειώνεται επίσης το εύρος κίνησης των άνω άκρων, καθώς και η σειρά στήριξης του άκρου ποδός.

Η πτώση αποτελεί το γεγονός που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.

• Προκαλεί φόβο στον ασθενή, που επιδεινώνει την κινητική του δραστηριότητα.
• Μπορεί να προκαλέσει κατάγματα (κυρίως του ισχίου) ή Κ.Ε.Κ., με περαιτέρω συνέπειες γενικότερες (ακινησία, κλινοστατισμός, κ.λ.π.).

Στην δημιουργία αυτού του πλαισίου γήρανσης της λειτουργίας της ισορροπίας, μπορεί να εμπλέκονται και άλλα αίτια, κατά περίπτωση, όπως :

• καρδιοαγγειακά
• αναπνευστικά
• ηπατικά – νεφρικά
• μεταβολικά
• χρ. χρήση φαρμάκων
• ψυχολογικά

Νευροωτολογικός έλεγχος

• Θερμικές δοκιμασίες
• Δοκιμασίες περιστροφής (Ταλαντευόμενο έδρανο)
• Στατική και δυναμική ισορροπομετρία (posturography)

Η ισορροπομετρία αναδεικνύει την διαφοροποίηση της στάσης του σώματος ανάλογα με την ηλικία.
Από την στάση που βασίζεται στους αστραγάλους (ενήλικας), περνάμε στη στάση που βασίζεται στα ισχία (υπερήλικας).

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

1. Ελαχιστοποίηση των κατασταλτικών φαρμάκων.
2. Γρήγορη κινητοποίηση.
3. Χρήση φαρμάκων στοχευμένων στην αιτιολογία.
4. Διόρθωση πιθανών προβλημάτων όρασης.
5. Ψυχολογική υποστήριξη.
6. Εκπαίδευση με την χρήση οπτικών και λαβυρινθικών ερεθισμάτων, μειώνοντας τα ιδιοδεκτικά ερεθίσματα.
7. Οδηγίες σχετικά με τις κινήσεις της καθημερινότητας, προς αποφυγή πτώσεων.